Üsküdar’ın Esnafları

Üsküdar’ı İstanbul yapan ruhu anlamak için bu eserin satır aralarında geçmişten bugüne bir gezintiye çıkacak ve her solukta bu ruhun izini süreceksiniz. Üsküdar sıradan bir semtin ismi değildir. Bu semt, tarihi yaşayan ve yaşatan bir kutlu beldedir. Bağrında yetişen kutsal gönüllü Hak dostlarıyla, kendilerine “İstanbul Beyefendisi” veya “I ̇stanbul Hanımefendisi!” dedirten güzel insanlarıyla, bu güzel insanların bugün “Kültür dilimiz” haline gelen “İstanbul ağzı”yla, ahı̂ terbiyesinden geçen kibar esnafıyla, hasılı insanının naif ve zarif üslubuyla dün ve bugün “âşıkların kıblesi” olmuştur “Medine-i Üsküdar”.
*
Üsküdar Türk İslâm kültürünün adeta canlı bir müzesi gibidir. İstanbul’u anlamak, İstanbul’u şah damarından yakalamak isteyenler, Üsküdar’dan başlamak durumundadırlar. Çünkü Üsküdar İstanbul’un bir mukaddimesidir. Bu mukaddimeyi okumak için her hâlde bir ömür yetmez.
*
“Rızkı dar Üsküdar, fukara Üsküdar.” Eskiler böyle tabir eder Üsküdarımız’ı. Fakirdir ama dünya nimetlerine fakirdir Üsküdar. Gösterişi, debdebesi yoktur. Camisi, çeşmesi, hamamı, köşkü, mezarı, çarşısı tevazu sahibidir. Birçok hatıra ve seyahatname yazarı da, Üsküdar’a ayak bastıkları andan itibaren bu ulvi havayı teneffüs ettiğinden bahseder. İşte bu havayı ciğerlerinin en uç noktasına kadar teneffüs edip, ecdadlarından gelen ahilik geleneği ile din, dil, ırk fark etmeden bir arada yaşayan ve faaliyet gösteren dönemin Osmanlı bakiyesi Üsküdar esnaflarından bahsedeceğiz.
*
1956 istimlaki öncesi Kara Davud Paşa Camiinin yoldan sadece minaresi gözükür, önünde sıra sıra dükkânlar bulunur, dükkân aralarındaki yollardan camiye ulaşılırmış. Dükkânların önünden de, dokunsan değecek kadar yakınlıkta sefer yapan Üsküdar-Kadıköy Tramvayı geçermiş. Caddenin genişlemesi için cami tarafı istimlak edilmiş ve Ahmediye’den sahile kadar olan tüm binalar geçmişleri ile beraber yerle yeksan olmuş. Eskide doğup, yenide yaşayanlarla, yenide doğup eskiyi bilenlerin menfaatsiz, hasetsiz, dedikodusuz büyük bir aile gibi yaşadığı Üsküdar’ımızın 1940-1960 seneleri arasındak