Erenler Kitabı – Tezkiretü’l-Hâs

XVIII. asırda İstanbul’da yaşayan İbrâhîm Hâs (ö. 1762), devrinin eli kalem tutan sûfi müelliflerinden birisidir. Yazmış olduğu eserlerle tasavvuf ve edebiyat tarihimizde fevkalade mühim bir yere sâhiptir. Böyle olmakla birlikte Hâs, kültür hayâtımızda hakettiği ilgiyi görememiş ve unutulup gitmiş şahıslardan birisidir.
İbrâhîm Hâs’ın hemen tamamı tasavvuf tarihi, felsefesi ve edebiyatıyla ilgili olan eserleri arasında bulunan ve şu ana kadar değerlendirilmeyen çok mühim bir eseri de tasavvuf büyüklerinin hayâtlarını, menâkıbını ve veciz sözlerini derleyip yorumlayan Tezkiretü’l-Hâs adlı velîler tezkiresidir.

Tezkiretü’l-Hâs’ta, 344 mutasavvıfın 509 menakıbı nakledilmektedir. İçindekilerden anlaşılacağı üzere Tezkire’de adı geçen mutasavvıfların yarıya yakını tarîkatler öncesi dönemde yaşayan kişilerdir. Bunların arasında Anadolu sahasında yaşayan Yûnus Emre, Ahmed Hayâlî-i Gülşenî, Seyyid Ali Semerkandî, Ahmed Ümmî el-Üsküdarî, Akşemseddîn, İlyâs es-Sakızî el-Halvetî, Evhadüddîn-i Kirmânî, Emîr Sultân, Sultân Veled, Hâcı Bayrâm-ı Velî, Cemâleddîn-i Halvetî, Hâcı Paşa, Hâmid-i Kayserî, Habîb-i Karamânî, Hasan Ünsî-i Şabânî, Hasan-ı Zarîfî, Hamza b. Hâcı Ali, Ramazan Efendi el-Halvetî, Sünbül Sinân, Şeyh Şabân-ı Velî, Karabaş-ı Velî, Şems-i Tebrizî, Sadreddîn-i Konevî, Abdullah-ı Rûmî, Alâaddîn-i Rûmî, Karabaş-ı Velî, Yahyâ-yı Şirvânî, Seyyid Nizâmeddin, Yakûb-ı Sünbülî, Muhammed Murâd, Niyâzî-i Mısrî, Merkez Efendi, Mollâ İlâhî vd. gibi zâtlar, tezkirenin değerini bir kat daha arttırmaktadır.